Tijd om de balans op te maken

11 uur in de lucht, van Tokyo naar Frankfurt. Veel tijd om terug te denken aan de afgelopen maand. Wat was onverwacht, of juist heel bevestigend? Als dank als onze buurman even voor ons opstaat om naar het toilet te kunnen buig ik even, en bij de eerste maaltijd kies ik er onbewust voor om met stokjes te eten, ik heb mijn keuze pas halverwege het hoofdgerecht door. En dat terwijl er ook prima bestek op mijn dienblaadje ligt…. Wat zijn nou die dingen die echt zijn blijven hangen na vier weken op bezoek in het land van de reizende zon? Tijd om de balans op te maken.

Het eerste wat echt een stempel op onze reis heeft gedrukt is de taal. Vooraf en tijdens de reis hebben we  ons geprobeerd te bekwamen in de grondbeginselen van het lezen en spreken van het Japans. Door de drie schriften, afwijkende zinsbouw en het gebrek aan relaties met de ons bekende talen bleek dat erg lastig. Voor eenvoudige zaken als een restaurant uitkiezen (laat staan eten bestellen) waren we bijna altijd (deels) afhankelijk van plaatjes en Engelse menukaarten.

Ons gebrek aan kennis van de taal, gecombineerd met de beperkte kennis van gesproken Engels bij de Japanners (met name buiten Tokyo) maakten het voor ons ook erg lastig om door te dringen tot de (be-)leefwereld van de Japanners; het dieper communiceren dan een eerste basis van ‘hallo’, ‘dankjewel’ en ‘de rekening alstublieft’.  Waar we veel van de kennis over de cultuur wel uit boeken en het internet hebben proberen te halen, merk je toch dat je de diepere essentie niet mee krijgt. Het lijkt of je observeert in een wereld die je niet verder kunt beginnen te begrijpen, zonder de hobbel van de taal over te komen.

Deze barrière wil zeker niet zeggen dat we onvriendelijk behandeld zijn, integendeel zelfs. We zijn overal vriendelijk, behulpzaam en respectvol behandeld, zelfs al werden we soms wel wat toegelachen om onze verschijning en waarschijnlijk ook vreemde gedrag. Want ondanks dat we ons conform de geldende normen en waarden probeerden te gedragen, zullen we daar vast regelmatig onopzettelijk tegen hebben gezondigd, wat vaak tot een vreemde blik en een onzeker gevoel bij ons zorgde (wat doen we nu weer verkeerd..?).

Om het toch iets makkelijker en minder beladen te maken, hebben we onszelf ook 3 ‘Domme-Buitenlandse-Toerist-Punten’ gegeven. Die konden als joker worden ingezet (en zijn ook ingezet) als we het in de loop van de vier weken een keer niet konden opbrengen om aan de geldende normen en waarden te voldoen; soms wil je gewoon even hand-in-hand lopen... We hebben trouwens nog wel allebei ons McDonalds-punt nog, dus qua eten hebben we niet valsgespeeld! De aanpassingen aan de Japanse ‘way of life’ zijn er trouwens wel ingesleten: het eindeloze gebruik van ‘hai’ (ja/ik hoor je) het eten met stokjes, het buigen, stil zijn op straat en in de metro en vast meer dingen die we zelf niet merken.  Dat wordt nog lachen terug in Nederland…

Naast het gedrag in Japan zijn er ook veel zaken opvallend aan de inrichting van het land en de openbare ruimte. Ruimte, bijvoorbeeld moet erg efficiënt gebruikt worden. En dat merk je dan ook aan alles. Bijvoorbeeld de gemiddelde badkamer. Ondanks dat alles er op en eraan zit (bad, douche, wastafel, wc) is het allemaal binnen 3 vierkante meter gepropt. Alles goed te gebruiken, al is het misschien wel ontworpen op iemand van 1,65 meter, want met onze lange lijven was het soms iets te kort. Ook in de steden wordt iedere vierkante meter netjes vol gezet. Waar we soms erg aan moesten wennen is dat in de steden vaak verschillende restaurants boven elkaar zitten, soms wel meer dan 10 verdiepingen, waar je middels een kleine lift kan komen. zo heb je tien verschillende restaurants met het ruimte gebruik van één, handig toch?!

Ondanks, of misschien we dankzij, het ruimte gebrek in stad en bijvoorbeeld ook metro, was het overal wel opvallend stil. Waar wij steden associëren met getoeter, gepraat of geschreeuw op straat en overal herrie, is het in Japan vaak opvallend stil op straat (Shibuya in Tokyo is hierin met alle schermen en reclame inclusief vrachtwagens met speakers de uitzondering die de regel bevestigd). Ook gesprekken in restaurants, trein en metro zijn nooit luid. Het lijkt wel of er wat extra rekening met rust wordt gehouden juist omdat iedereen zo dicht op elkaar zit. Dat dit voor ons nog wat wennen is, blijkt wel uit het feit dat we regelmatig tot de conclusie kwamen dat we weer eens de luidruchtigste tafel in het restaurant waren.

Gelukkig is er wel de mogelijkheid om aan alle krapte en gekrioel om je heen te ontsnappen, want waar ze wel echt de ruimte voor nemen zijn de vele shrines en tempels die het land rijk is. De overgang van stad of dorp naar shrine of tempel, ook al is dat midden in de stad, merk je direct aan de openheid en weidsheid van de opzet. Opeens is er ruimte om om je heen te kijken en overzicht te krijgen. Niet alleen voor ons waren dit de plekken om even uit de drukte van de stad te ontsnappen. Juist de grote hoeveelheid japanners die hier voor een kort moment van gebed langskwamen vielen ons op. Vaak alleen en met aktentas of boodschappen onder de arm zochten ze een kort moment van bezinning om daarna stilletjes weer in de drukte van de stad te verdwijnen.

De laatste dagen in Tokyo hebben we vooral gebruikt om nog even te genieten van het land en het eten, en daarnaast om flink te shoppen. Nog even voor de laatste kleer dat ene lekker gerecht eten, nog even een ritje in de metro en uiteindelijk bij ieder buitje te zeggen: ja het wordt tijd dat we hier weggaan want dit weer hadden we niet besteld…

Onze conclusie is dat het nu een mooi moment is om weer naar huis te gaan. Er is genoeg om te gaan missen van dit prachtige land, maar ook een hoop om weer naar uit te kijken terug in Nederland. Rijst en misosoep of bruin brood, een trein die op tijd is of toch snel even op je eigen fiets stappen, een plechtige buiging of een hartelijke handdruk. Voor beide is wat te zeggen, maar voor nu is het Sayonara Nihon en Welkom Nederland!